Rapport Bestuurlijke toekomst Heusden, Loon op Zand en Waalwijk (2)

Vorige week stond ik al stil bij de aanleiding van bovengenoemd rapport; deze week aandacht voor de inhoudelijke kant van dit document (zoals vorige week ook al gemeld, u kunt het document lezen via de actueelpagina van deze site). Dat gemeenten en dus ook Heusden in de toekomst meer en meer in regionaal verband zullen moeten samenwerken, dat is voor iedereen wel duidelijk. In welke vorm en op welke schaal, dat blijft een belangrijke vraag. De schrijvers van onderhavig rapport stellen dat het toekomstig bestuur (in welke vorm dan ook) in ieder geval zal moeten voldoen aan een aantal eisen. Men noemt vijf criteria die een belangrijke rol zouden moeten spelen. Op de eerste plaats de effectiviteit (in welke mate worden bepaalde doelen van beleid ook bereikt?) en de efficiëntie (doelmatigheid van beleid). Als je alleen naar deze factoren kijkt, dan zou een grootschalige gemeentelijke herindeling wel eens het beste middel kunnen zijn, ook al wordt dat niet door onderzoek onderbouwd. Een ander criterium is de zgn. vertegenwoordigende democratie. Besluitvorming moet plaats vinden in een democratische setting. Controle door gekozen politici is daarbij van het grootste belang. Bij gemeenschappelijke regelingen (samenwerkingsverbanden tussen diverse gemeenten zoals GGD en Veiligheidsregio’s) kun je soms vraagtekens zetten bij het democratisch gehalte van de besluitvorming. Voor veel inwoners en soms zelfs ook voor gemeenteraadsleden vormen al die gemeenschappelijke regelingen een “ver-van-mijn-bed-show”. Zeker zo belangrijk is echter het aspect van de zgn. doe-democratie en dan gaat het over de betrokkenheid van de burgers bij het beleid. Inspraak, burgerlijke initiatieven, en eigen inzet van burgers spelen dan een belangrijke rol. Vorige week konden we in het weekblad Binnenlands Bestuur lezen dat dit aspect (verrassend genoeg) bij met name kleine kernen vaak erg goed scoort. Dan speelt de grootte van de gemeente dus kennelijk veel minder een rol. Een vierde criterium is de rechtmatigheid in het openbaar bestuur. Het bestuur dient zich te houden aan regels en wetgeving en moet daarop indien nodig aangesproken kunnen worden. Als vijfde criterium wordt in het rapport dan ook nog het verschijnsel van de bestuurlijke collectieve actieproblemen genoemd. Naarmate de schaal van openbaar bestuur kleiner is zal men minder geneigd zijn om een bijdrage te leveren aan de oplossing van collectieve problemen (zoals bijvoorbeeld milieuverontreiniging).

Als je dan kijkt naar een toekomstige bestuursvorm voor Heusden, Loon op Zand en Waalwijk, dan kun je kiezen voor eindeloos veel varianten. Aan de ene kant kun je kiezen voor voortzetting van de huidige bestuursvorm, m.a.w. de drie gemeenten blijven zelfstandig en zetten hun intensieve samenwerking voort. Je zou ook kunnen kiezen voor een samenvoeging van de drie gemeenten tot wat de onderzoekers hebben genoemd één “Duingemeente”. Daartussen liggen natuurlijk talloze varianten, waarbij de onderzoekers zich beperken tot het begrip netwerkbestuur. Netwerkbestuur betekent niet alleen een intensievere samenwerking van de drie gemeenten, maar ook het daarbij betrekken van burgers en maatschappelijke organisaties. Men spreekt van schaalvergroting, maar ook van schaalverdieping en dat laatste houdt men name in dat men de burger meer bij het beleid zou moeten betrekken, zeker als het zijn eigen leefomgeving aangaat. Als laatste geeft het rapport ook nog aan dat men kan kiezen voor een zgn. combiscenario: het netwerkbestuur of de Duingemeente zal ook in een groter verband moeten samenwerken, waarbij zowel de regio den Bosch als de regio Tilburg een belangrijke rol spelen.

Discussie op basis van dit rapport is niet eenvoudig, de problematiek is al best lastig en dan spelen vaak ook emotionele en dus irrationele argumenten een rol. Zoals eerder gezegd, de onderzoekers maken in het rapport geen keuze en dat was ook niet hun opdracht. De politiek zal uiteindelijk een keuze moeten maken, maar daaraan voorafgaand zal er nog een soort van maatschappelijke discussie gaan plaats vinden. Afgelopen dinsdag heeft de Heusdense gemeenteraad in een algemene informatievergadering over deze zaak gesproken. De Heusdense gemeenteraad blijkt redelijk eensgezind: geen herindeling, meer samenwerking en dan niet alleen met Waalwijk en Loon op Zand, maar bijvoorbeeld ook met Regio Hart van Brabant en de Regio Den Bosch.

Drunen, vrijdag 30 januari 2015

Kees Musters

Volg mij ook met korte berichtjes op:     www.twitter.com/keesmusters